İmparatorluğun dili olan Aramice; batıda Hellas, doğuda İndus Vadisi’ne kadar 200 yıl hüküm süren Akhaimenidlerle birlikte yaygınlaşmıştır.
Orta Doğu’da yaygın olan antik dillerin çoğunu kapsayan Sami veya Semitik diller, Asya-Afrika dil ailesinin ana alt grubunu oluşturmaktaydı. Bunlar arasında başta Aramice olmak üzere; Akkadça, Fenikece, günümüz Arapça ve İbranicesi hatta Süryanice en fazla konuşulan Sami dilleriydi. Adını Nuh’un oğlu Sam’dan alan Sami dillerinin MÖ I. binyılın başından itibaren Anadolu’da konuşulduğunu; Akkadça kil tabletlerden, Pers İmparatorluğu’na ait anıtlar ile Yahudilere ait birçok mezar ve adak yazıtlarından öğrenmekteyiz.
İmparatorluğun dili olan Aramice, batıda Hellas doğuda İndus Vadisi’ne kadar 200 yıl hüküm süren Akhaimenidlerle birlikte yaygınlaşmıştır. Akhaimenid Hanedanlığı’na son veren Makedonya Kralı Büyük İskender ile birlikte (MÖ 331) Fenikece ve Aramice yazıtlar zaman içinde yerini Helenceye bırakmıştır.
Mezar Steli
Bulunduğu Yer: Daskyleion
Dili: Aramice
Tarihi: MÖ 5. yüzyıl
Malzemesi: Mermer
İstanbul Arkeoloji Müzeleri Koleksiyonu
“Bu, Sy/Asai oğlu El-Naf/Arnapes’in mezarı için dikildi. Bel ve Nabu (Bel/Marduk) kimsenin zarar vermesine izin vermesin.”
MÖ 5. yüzyıla tarihlenen bu mermer mezar steli, Pers Dönemi’nde satraplık merkezi olan Daskyleion Antik Kenti’nde ele geçmiştir. Anadolu-Pers etkisinin görüldüğü bu mezar steli, cenaze taşıyan iki tekerlekli bir araba ve cenaze alayı sahnesi ile bunların altında yer alan Aramice bir yazıt içerir.
Sinegog Adak Yazıtı
Bulunduğu Yer: Andriake (Demre, Antalya)
Dili: Helence-İbranice
Tarihi: MS 5. yüzyıl
Malzemesi: Mermer
Kazı Buluntusu Fotoğrafı
Εὐχὴ Μακεδονίου Ῥωμα[νο]ῦ καὶ τῆς α[ὐτ]οῦ γαμετῆς
Πρόκλης καὶ Ῥωμανοῦ [καὶ] Θεοδότης τῶν αὐτῶν
γονῶν. Εὐλογία καὶ ἰρή[νη] π̣αντὶ τῷ Ἰσραήλ ἀμήν. ש
“Romanos oğlu Makedonios ve O’nun (Makedonios) eşi Prokle ile onların ebeveynleri olan Romanos ve Theodote’nin adağı. Rahmet ve barış tüm İsrail (Halkı’nın üzerinde olsun!) Amen! Şalom!”
Antik Çağ’dan günümüze kadar bilinen yaklaşık 2.000 İbranice yazıtının %68’i Helence, %18’i Semitik (İbranice ya da Arami diyalektlerinden biri), %12’si Latince ve %2’si çift dillidir. Bu durum, Roma İmparatorluk Çağı’nda Yahudiler arasında Helence’nin çok yaygın olarak kullanıldığını göstermektedir. Anadolu’da yaşayan Yahudi toplumu, bu adak yazıtında görüldüğü üzere alfabe olarak sadece Helenceyi kullanmakla kalmamış, aynı zamanda onların isimlerini de çocuklarına vermiştir. Buradaki yazıtta Sami diline ait sadece “ש”- “selam” kelimesi kullanılmıştır.
