Hurrice ve Urartuca, Hurro-Urartu adı verilen ve bilinen hiçbir dil grubu veya Eski Yakın Doğu dili ile belirgin bir genetik ilişkisi bulunmayan bir dil ailesine mensuptur.
Hurrice yaklaşık olarak MÖ III. binyılın ikinci yarısından, MÖ II. binyılın sonuna kadar; Kuzeydoğu Irak’tan, Güneydoğu Anadolu’ya neredeyse Mezopotamya ve Suriye’nin kuzeyini tamamen kapsayan bir bölgede konuşulan bir dil olmuştur. Hurrice ile akraba olan tek dil MÖ I. binyılda Urartu Krallığı’nın resmî dili olan Urartucadır. Hurrice ve Urartuca, Hurro-Urartu adı verilen ve bilinen hiçbir dil grubu veya Eski Yakın Doğu dili ile belirgin bir genetik ilişkisi bulunmayan bir dil ailesine mensuptur. Hurrice ve Urartuca bugünkü Türkçe veya Eski Yakın Doğu’da Sümerce gibi eklemeli dillerdendir.
Yeni Asur çivi yazısını kullanan Urartular, günümüze yaklaşık 500 kadar yazıt bırakmışlardır. Bunların büyük çoğunluğu binalar, adaklar ile yıllıklardan meydana gelip; duvar, sütun, dikme kaide, stel ve kaya üzerine kazınan yazıtlardır. Ayrıca idari metinlerden oluşan az sayıda Urartuca tablet de bulunmuştur.
Tüm Urartuca belgeler, Yeni Asurca çivi yazısı ile yazılmış olmasına karşın; “Urartu Hiyeroglifleri” olarak adlandırılan ve henüz deşifre edilmemiş bir yazı türü ile yazılmış bazı kısa idari yazıtlar da bulunmaktadır. Bilinen en eski Urartuca yazıt yaklaşık MÖ 820 yılına, Krali İşpuini Dönemi’ne (MÖ 830–820) tarihlendirilir.
Urartuca bugün Çeçence olarak bilinen dilde varlığını sürdürmektedir.
Argişti Yazıtı
Bulunduğu Yer: Van
Dili: Urartu çivi yazısı
Tarihi: MÖ 785-763
Van Kalesi’nin güney ucundaki kaya mezarları.
…“Apuni Ülkesi’ne karşı sefere çıktım ve Ureiu Şehri’ni ve krali şehir Uiteruhi’yi ele geçirdim. 19.255 delikanlı, 10.140 canlı savaşçı ve 23.280 kadın olmak üzere toplam 52.675 kişi, (o) yıl(ın esir sayısıdır). Kimilerini öldürdüm ve kimilerini de canlı götürdüm. 35.015 büyükbaş hayvan ve 100 bin, …, 1.829 küçükbaş hayvan sürdürdüm. Argisti der ki: Tanrı Haldi uğruna bu kahramanlıkları bir yıl (içinde) yaptım.”…
Horhor Yıllığı da olarak bilinen bu yazıt, sekiz sütun üzerine kazınmış olup Kral Argişti’nin yapmış olduğu seferlerden bahsetmektedir.
Urartu Diskler
Bulunduğu Yer: Van
Dili: Urartu çivi yazısı
Tarihi: I. Argişti MÖ 785-763
Malzeme: Bronz
Rezan Has Müzesi Koleksiyonu
Yazıtın Latince transkripsiyonunda “ar-gi-iŝ-ti-i ú-ri-iš-hi” sözcüğü okunmakta ve “Argişti’ye ait” anlamına gelmektedir.
Bronz Obje
Bulunduğu Yer: Van
Dili: Urartu çivi yazısı
Tarihi: I. Argişti MÖ 785-763
Malzeme: Bronz
Rezan Has Müzesi Koleksiyonu
Metal üzerinde yer alan, bu türde basit yazıtlar genellikle eserin hangi krala ait olduğunu belirtir. Yazıtın Latince transkripsiyonunda “ar-gi-iŝ-ti-i ú-ri-iš-hi” sözcüğü okunmakta ve “Argişti’ye ait” anlamına gelmektedir.
